CODA ARCHIEF
Uitgelicht nieuws
In de serie Atlas van Apeldoorn zet CODA in samenwerking met partners van het Erfgoedplatform Apeldoorn, bewoners en andere betrokkenen jaarlijks een wijk of dorp in de gemeente Apeldoorn in de schijnwerpers. Van april t/m oktober 2022 stond de Atlas in het teken van Hoog Soeren. Het 100-jarig bestaan van de Buurt- en Belangenvereniging Hoog Soeren in 2021 was de aanleiding voor dit (vanwege de pandemie uitgestelde) eeuwfeest. Het programma omvatte fietstochten, wandelingen, een lezing over Hoog Soeren en de Oranjes (70 bezoekers) en diverse (foto)exposities.
De afsluiting was op 29 november met de presentatie van het boek Buurt – en Belangenvereniging Hoog Soeren 1921 – 2021. Een historische schets, geschreven door Hessel Posthuma. Herman Kattemölle, Stadsdichter Apeldoorn, schreef het gedicht Dauwtrappen op de fiets - lied voor Hoog Soeren (afgedrukt in het programmaboekje van de Atlas).
Aan zes Verhalentafels werden in 2022 door 83 mensen herinneringen en verhalen opgehaald en gedeeld. Thema’s varieerden van Hoog Soeren (in het kader van de Atlas van Apeldoorn) en de wijk De Maten (die 50 jaar bestond) tot Bedrijvigheid aan de Vlijtseweg en werkverschaffingsproject de Bosvijver. Die Bosvijver is een begrip in Apeldoorn, maar veel minder bekend (en door de Verhalentafel weer belicht) is dat deze in de crisisjaren dertig van de vorige eeuw is gegraven door werkloze mannen.
“Van mijn vader weet ik dat er 9 uur per dag werd gewerkt, echt keihard gewerkt. Zowel in de zomer als in de winter. De ‘witte boorden mannen’ – zo werden de mannen genoemd die geen fysieke arbeid gewend waren – hadden het nog zwaarder. Soms hielp iemand zo’n man dan, anders zou hij echt bezweken zijn.”
– Deelnemer Verhalentafel Werkverschaffingsproject de Bosvijver
CODA Archief was medesamensteller van de tentoonstelling Inside the outside – pioniers in fotografie, van 1 mei tot en met 25 september in CODA Museum. Hedendaagse kunstenaars lieten zien hoe zij door de lens van de camera naar de natuur kijken en haar interpreteren. In deze tentoonstelling was een belangrijke rol weggelegd voor het werk van Richard Tepe, een Apeldoornse fotograaf die zich meer dan honderd jaar geleden al een pionier toonde in meerdere opzichten. Zijn natuurfoto’s vormden het uitgangspunt voor de selectie van hedendaagse kunstenaars die zich net als Tepe, maar toch heel anders, bezighouden met de natuur. Zoals onze kijk op de natuur fundamenteel is veranderd, is ook de manier waarop kunstenaars die natuur weergeven veranderd, mede door de toepassing van moderne digitale technieken.
Met de persoon van Richard Tepe was een belangrijk stuk lokaal erfgoed in Inside the outside vertegenwoordigd. Tepe, die een groot deel van zijn leven in Apeldoorn woonde en werkte, was een van de belangrijkste pioniers van de Nederlandse natuurfotografie en bovendien betrokken bij de eerste initiatieven tot natuurbescherming in Nederland. Zijn werk is van uitzonderlijke fotografische en esthetische kwaliteit. Vandaar dat het is terug te vinden in de collecties van het Rijksmuseum en het Nederlands Fotomuseum. Dat laatste museum heeft Tepe ook opgenomen in de eregalerij van de Nederlandse fotografie. In de tentoonstelling waren dan ook verschillende werken uit deze collecties opgenomen.
In juni werd in het auditorium het project Church Reveal gepresenteerd: een digitale 3D-reconstructie van de Oude Mariakerk die tot 1843 op het Raadhuisplein stond. Deze reconstructie, gemaakt door dr. Jos de Weerd en Jan Hendrik Bosch, is aangekocht door CODA en is het eerste digitale object in de collectie van CODA Museum. De Oude Mariakerk is eeuwenlang het middelpunt van het dorp Apeldoorn geweest. Er werd niet alleen gepreekt, gebeden en gedoopt, maar ook vergaderd. Zelfs de dorpsgevangenis was er ondergebracht. De omtrekken van de kerk zijn nog altijd te zien op het Raadhuisplein en op grond van oude tekeningen weten we hoe de kerk er van buiten heeft uitgezien heeft. Met deze historisch verantwoorde 3D-reconstructie kunnen we nu en in de toekomst ook in de kerk rondkijken.
“Deze reconstructie is dankzij de wetenschappelijke kennis van dr. Jos de Weerd en de visuele vertaling door Jan Hendrik Bosch niet minder dan een openbaring. Dichter bij het verre verleden dan dit, komen we niet.”
– Archivaris Stefan Rutten over Church Reveal, een 3D-reconstructie van de Oude Mariakerk
De website Geheugen van Apeldoorn (in samenwerking met Erfgoedplatform Apeldoorn) telt inmiddels meer dan 1000 punten op de kaart. Digitaal zwervend (of doelgericht) vindt de bezoeker tal van verhalen, beelden en bronnen uit de geschiedenis van Apeldoorn. In 2022 werden onder meer toegevoegd: het gemeentelijk project ‘Van stroomkast tot kunstkast’, waarbij lokale kunstenaars aan de hand van erfgoedthema’s uit Het grote verhaal van Apeldoorn elektriciteitskasten verfraaiden. Het aantal kunstwerken in de openbare ruimte op Geheugen van Apeldoorn is uitgebreid tot 86.
Het project Licht op de schaduwkant (in samenwerking met Stichting Het Apeldoornsche Bosch) over de beladen en onderbelichte geschiedenis van Apeldoorn in de jaren 1943-1945, is vlak voor de zomer van 2022 van start gegaan. De eerste fase behelsde het onderzoek door historica en beladen erfgoed-specialist Machlien Vlasblom. Inmiddels heeft zij haar rapport gepresenteerd, onder meer in het Historisch Café van oktober. In het rapport komen belangrijke feiten naar voren die tot op heden niet of nauwelijks bekend waren. Het geeft inzicht in de besluitvorming over de verplaatsing van het nationaal bestuurscentrum naar Apeldoorn in 1943 en in de consequenties die dat had voor de stad. Er blijkt een directe relatie met de ontruiming van Het Apeldoornsche Bosch en binnen de bestuursstructuuur blijkt het voormalige Hotel Bloemink een centrale positie in te nemen. In het kader van dit project zijn inmiddels ook alle door de bezetter gevorderde panden in Apeldoorn in kaart gebracht. Het onderzoek resulteert in 2023 in een presentatie, een website, een educatief programma en een of enkele routes.
Gedurende het jaar leverde CODA Archief aan verschillende organisaties historische foto’s. Bovendien werden regelmatig berichten geplaatst op sociale media met historische foto’s uit de Beeldbank, bijvoorbeeld rondom hoogtijdagen en naar aanleiding van actuele gebeurtenissen.
Aanwinsten
- Materiaal papiervakschool Marten Orges Loenen;
- Materiaal over de geschiedenis van de PvdA Apeldoorn;
- Dorpsfilm Klarenbeek uit 1957;
- Materiaal van de Stichting Bunker van Seyss-Inquart;
- Affiche ‘Praat mee! (de toekomst van onze stad)’ / Affiche PvdA met Mia de Jong;
- Archief Stichting Vrienden van de Grote Kerk;
- Driedimensionale reconstructie Oude Mariakerk (Erfgoed, collectie CODA Museum);
- Materiaal van Rijks Computer Centrum (RCC);
- Aquisitiegesprekken met Soroptimistenclub Apeldoorn en Midwinter Marathon Apeldoorn;
- Archiefmateriaal van schilder en schrijver Gustaaf van de Wall Perné;
- Contact over het herplaatsen van het archief van de Doopsgezinde Gemeente Apeldoorn;
- (Schets)ontwerpen van beeldend kunstenaar Gaby Bovelander;
- Diverse losse foto’s.